En güzel yapilarindan biri 25.000 kisilik antik tiyatro olan Efes Antik Kenti, izmir'de Selçuk ilçesi sinirlari içindedir ve ilk kalintilari MÖ. 3.000 yillarina dayanmaktadir. Cilali Tas Devrine kadar uzanan kalintilara, son yillarda yapilan arastirmalar ve kazilarda Tunç Çagi ve Hititlere ait yerlesimler eklenmistir.

Hititler zamaninda Apasas olarak adlandirilan Efes, MÖ.1.050 yillarinda Yunanistan'dan gelen göçmenlerin de yasadigi bir liman kenti olmustur, iyonlar Dor istilasi üzerine buralara yerlesmisler, Lidya egemenliginde ise yasadiklari yerleri ve insa etmekte olduklari Artemis Tapinagini gelistirmislerdir.

Efes'te Iyon, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanli uygarliklarinin da, bu bölgenin geçirdigi büyük depremlerin de izleri hala görülebilmektedir. Romalilara kadar Helenistik yapinin hakim oldugu Efes Antik Kentinde, bu tarihten itibaren Roma mimarisi etkisini göstermistir.

Efes Harabeleri yakininda görülmesi gereken eserler MS.2. Yüzyilda Vedius Antonius adina yaptirilan Vedius Gymnasium; tüm sportiF yarislarin, oyun ve olimpiyatlarin düzenlendigi stadyum ve hemen stadyumun yakininda bulunan Bizans hamamlaridir.

Efes Antik Tiyatrosunun önünden baslayip limana inen Arkaniana Caddesinin saginda, yapimina MS. 1 yüzyilda baslanan gymnasion ve hamamlar yer almaktadir. Bu bölgenin arkasinda ise MS. 4. yüzyilda insa edildigine inanilan kutsal Meryem Ana Evi bulunmaktadir.

Günümüzde de hiristiyanlarin hac ziyaretlerini yaptiklari,Meryem Ana Evi tarihte, Hz. isa'nin çarmiha gerilisinden sonra, arkadasi ve havarisi olan St. ]ohn'un Hz. Meryem'i yanina alarak EFes'e gitmesi birlikte anilir. Hz. Meryem'in yasaminin sonuna kadar putperestlerden uzakta. Bülbül Dagi eteklerindeki evinde kaldigina inanilir.

Bu kutsal yere hiristiyanlarca Panaya Kapulu da denir. St. John hiristiyanligi çagin en büyük kenti EFes'te yaymayi kutsal görev olarak devam ettirmistir. Kendisinin bu zaman boyunca hergün Hz. Meryem'e yiyecek götürüp, onu ziyaret ettigi bilinmektedir.

Müslümanlar taraFindan da ziyaret edilip, büyük saygi gösterilen Meryem Ana Evinin bulundugu yere, hiristiyanligin yayilmasindan sonra hac seklinde bir kilise insa ettirilmistir. Burasi ise Türkiye'ye gelemeyen bir Alman rahibenin tarifleri ile bulunmustur.